Traumasporen, een impressie
Traumasporen- een impressie
In mijn kast staat het stukgelezen boek ‘Traumasporen. Het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen’ van Bessel van der Kolk. Zowel voor mijn vak als gestalttherapeut als voor mij persoonlijk (KOPP) laat ik me inspireren door dit boek, over mens-zijn en de onstuitbare zoektocht van een betrokken psychiater naar manieren om mensen die iets verschrikkelijks is overkomen, weer in het hier en nu te krijgen. Hen te laten leven. “Prof.dr. Bessel van der Kolk werkt al meer dan dertig jaar met getraumatiseerde mensen, is een baanbrekend onderzoeker en is een van ’s werelds meest vooraanstaande deskundigen op het gebied van traumagerelateerde stress”, vertelt de achterflap. En als Bessel van der Kolk Nederland aandoet, moet ik natuurlijk gaan!
21 September is het zover. In een volgepakte zaal vertelt Bessel van der Kolk een hele dag. Een hele dag! Ik geef je een indruk van mijn ervaring. Wil je meer weten? Lees (of herlees) het boek, wees nieuwsgierig en ga op onderzoek uit.
Van der Kolk laat geen gelegenheid onbenut om zaken die hij essentieel vindt in de omgang met mensen met trauma te benadrukken. Zo laat hij meteen de zaal verlichten zodat hij zicht heeft op het publiek: wederkerigheid en contact zijn essentieel. De zaal zal de hele dag verlicht blijven.
*Van der Kolk is van geboorte Nederlander maar woont en werkt al vele jaren in de VS. Voertaal van de dag is Engels, vandaar ook de vele Engelse termen in mijn impressie.
Wat is trauma
Trauma kenmerkt zich door het ‘out of touch’ en ‘out of sync’ zijn met de omgeving. Het verleden is levend, het heden is dood. Men voelt zich vaak angstig of boos. Een ‘instinct of purpose’ ontbreekt. Men is ‘desorganised’ en er is sprake van een onvermogen tot verbinden. Trauma is een staat van ‘messed-up in the moment’. Er is geen besef van tijd.
Bij trauma veranderen de verbindingen in de hersenen. Waar je normaal gesproken pijn ervaart, kan (kan!) een getraumatiseerd persoon genot ervaren, en andersom. Bij fijne herinneringen worden de sensorische signalen niet in het geheugen opgeslagen. De sensorische signalen van trauma (reuk, tast enzovoorts) zijn zeer levendig. Bij trauma verkeert je brein continu in de oerstand (vechten, vluchten, bevriezen). Om het brein te resetten, trauma ‘over’ te laten zijn, is veel tijd en een diverse aanpak nodig.
‘After trauma, you live in a different universe.’ Bij trauma kunnen je gedachten je gevoelens niet modereren, het stukje denken ontbreekt. Dus, stelt Van der Kolk, cognitieve therapie werkt in dit stadium niet. Wat eerst nodig is, is de integratie van emotie en cognitie. Dan pas kan er sprake zijn van zelfreflecterend vermogen.
Van der Kolk is erg fel op etikettenplakkerij bij getraumatiseerde mensen. Het doet vaak geen recht aan de oorzaak van het gedrag. Eerst kreeg men de diagnose schizofrenie, tegenwoordig stelt men vaak de diagnose BPS, terwijl het onderliggend vroegkinderlijk trauma (waar sprake van is bij ruim 80% van de BPS-diagnoses in de VS) onbehandeld blijft.
Wat helpt
Eerst: zorgen dat je aan het werk kan. Dit doe je door het lichaam weer tot rust te brengen door als het ware het brein te kalmeren. Door de persoon met trauma weer contact te laten maken met zijn eigen lichaam, het zelf weer tot rust te kunnen brengen, lichamelijke signalen te leren herkennen. Nodig is een gevoel van veiligheid in het eigen lichaam. Bijvoorbeeld aanraking: zachte en subtiele aanraking kan als gevolg van trauma in de war maken (dit herkent het lichaam niet), stevige en duidelijke aanraking is dan nodig.
Hoe kan je het lichaam tot rust brengen? Hier zijn vele manieren voor, bijvoorbeeld:
Lichaamswerk. Lichaamswerk doet een beroep op aanraking, fysiek contact, je lijf voelen. Een wezenlijk menselijke behoefte. Men heeft de ervaring op te doen dat dit niet meer eng is.
Yoga. Yoga helpt je om je systeem te kalmeren, je lijf te leren kennen en selfawareness te ontwikkelen.
Tapping, chanting, chi gong, ademhaling (maak met je handen in kleine bal, deze wordt groter bij inademing, kleiner bij uitademing…), bijvoorbeeld. Essentieel voor zelfregulering is de ademhaling.
Nogmaals: selfawareness en zelfregulering is een vereiste voordat trauma aangepakt kan worden. En dan is het vervolgens onderzoeken wat werkt voor deze persoon, met deze ervaringen. Therapie gebaseerd op de interpersoonlijke relatie alleen is niet genoeg. Er is meer nodig. Lichaamswerk, yoga, spel, theater…
En ook: Kom in beweging. Een trauma is/maakt inactief (opgesloten energie). Door actief te worden, in beweging te komen, help je jezelf te helen. Bijvoorbeeld boksen: anticiperen, reageren, focus. Fysiek actief zijn bijvoorbeeld door sensorische integratie (trampolinespringen bijvoorbeeld) helpt om weer tijdsbesef te krijgen; er is verschil tussen gisteren en morgen.
Wat ook werkt: Theater. (rollenspel) Het ervaren van emoties die je niet gewoon bent, waar je jezelf niet mee identificeert of wilt identificeren. Zo kan je oefenen.
Wie is ‘in tune’ met je? Het is niet per se de narigheid die is ervaren, maar de ervaring dat er niemand ‘in tune’ is met je. Wat helpt: Spelen. Jezelf weer levend voelen.
Van der Kolk benadrukt dat zijn boek niet heilig is. Ga op onderzoek uit! Ontdek wat voor jou (persoonlijk, of in je werk) werkt. Wees nieuwsgierig.
En dan nog dit: wetenschappelijk onderzoek naar psychische aandoeningen, en meer specifiek trauma, is een jonge wetenschap. Minder dan 10% van de mogelijkheden om trauma te behandelen zijn onderzocht. Er is dus nog veel onontgonnen gebied. Dus pin je niet vast op de wetenschap, in die zin, dat dan ‘dus’ de andere 90% niet geschikt is. Er is gewoon nog geen onderzoek naar gedaan. Dus: ontdek, kijk wat nog meer werkt voor jou persoonlijk, in jouw werk, enzovoort.
Tot slot
Luister naar je lijf. Je lijf weet wat het nodig heeft.?
Kitty Melkstop
2018
www.kantorka.nl